Newsletter Februar 2021

Februar 2021

Ihr leev Plattschwätzer,

et wird noch lang douare bis mir wea met oase beliebte Mundart-Nachmittage, Mundart-Dorfführungen usw. usw. oo-fänge kinne. Die Zeet welle mir iwwerbrecke durch rejelmäßije Rundbreef, modern „Newsletter“ genannt. Awwer mir schwätze Platt un honn met su näimodische Wörder nix om Hoat.

Aber zuerst noch etwas Offizielles: Unser Vorstand ist für zwei Jahre im Februar 2019 gewählt worden. Die zwei Jahre sind um und eine Neuwahl sollte stattfinden. Aber das geht zurzeit nicht. Deshalb macht der Vorstand den Vorschlag, dass er so lange im Amt bleibt bis eine Mitgliederversammlung wieder möglich ist.

Dä aktuelle Rundbreef soll e Thema zo Fassenacht ho, die joo diss Joa leider och oosfällt:

Original von Günter Verdin, un en Cunna Platt von Inge Baron-Ene

 

Die Ballad vom krawaddenärrische Johanna

Johanna es hout zor Tat jeschritt,

hot all Krawadde ofjeschnitt,

gelbe, greene, rude, blaue,

bontjefleckte, modisch graue,

seidene, bamwoll-jestreggde,

janz dezente, janz vareggde,

ästhetisch fäine oder unjehäiare,

biilige un och janz däijare,

fest jeknotet odda läicht jebunne,

os Hannache macht Iwerstunne.

Un sie kam mit ihra Scher,

junge un ahle Männa en die Quer.

Jester hot se von mia noch Blumen bekommen

hout hat se dat Leefste mia jenommen

un mia die selwer gebunne oofjezwackt,

ohne Krawadde säin mia Männa nackt.

Krawadde säin us zoate Bürde

un verleihn us Rennomee un Würde.

Doch – dat es vielleicht net neu,

mia säin kähner Krawadd su richtisch treu.

Es emol ähn abhande kumm, na un?

-wird änfach en anner jenumm.

Nou setzt dat Hannche, fruh zehous,

packt ihr Krawaddezibbele ous

und zellt se stolz bis hunnatsiwwe,

hot noch alles offjeschriwwe.

Bäi Zibbel hunnertaacht kom die Erkenntnis dann,

huch, lo hängt jo joor kääne Mahn dronn.

Die Ähnsamkäit hot Hanna iwworkumme,

fia nächst Joor hot se sich vierjenumme:

Se lässt die Krawadde alle heil

un holt statt dessen alldiewäil

dä Mahn, dä dronnhängt, met,

met der Krawadd wären se dann zu drett.

Oas Mitglied Klaus Wendt oos Kliding hott mir enn schie Post-Koad gescheckt. Unn dat Trerer Platt gehiirt joo och zor moselfränkischen Mundart. Un wer dä handschriftliche Text in aalem Deetsch net lässe kann:“ E schiene Gruß vom Duhmstaan en Trier“

Wie uhs Vorfahre fräijegang sinn

Was wisse die Buhe unn Määd houd-se-daachs dann schunn vum Fräijegehn, wie’s frieher Moore war, bevor mer Häirade kunnd!(?)

Houd-se-daachs gehn die Määd unn Buhe samsdas ooweds in die Disco unn kumme sunndas moorjeds hämm, wänn anner Läid in die Keerisch gehn. Wänn dann näischd Schlimmes passeerd war, dann sinn die Alde schunn häälfroh.

Mannischmoo kumme se aach nidd allään hämm, dann honnse noch jemand am Bännel. Unn wo die dann schloofe, das is doch in uhse houdisch Zeid kää Thema meh, die schloofe bäinanner Es kann sinn, daß-se hinnenooh middnanner gehn, awer es kann aach sinn, dass bäi nägsder Gelähehääd in anner Beziehung an de Räih is. Das is nidd noore bäi de Buhe de Fall, die Määd verhalle sich genauso. In de junge Joore wolle-se Erfahrunge mache, wo mer frieher mannischmoo in ganz Lähwe nidd gemach hadd unn war trotzdähm sefriere. Wämmer genuuch Erfahrunge gesammeld hadd, dann kann’s sinn, dass aach gehäirad weerd. Immer äffdersch weerd das sesamme midd de Kinddaaf gemach.

Allerdings halle die houdische Ehe nidd in ganz Lähwe, gemäänerhand noore so lang wie’s Spaß mischd, unn dann kimmd de Nähchsd oore die Nähchsd an die Räih, unn die sinn oft kää Käid besser wie ehr Vorgänger. Wänn ous däh Ehe vorher Kinn doo sinn, dann duun die mer lääd. Die wisse äfdersch nidd meh genau wer ehre rischdische Vadder is!

Frieher war das annerschd, doo sinn die Doorefbuhe sunndas nummedas midd de Määd spazeere gang, unn wehe wänn sisch in frimder Hahn wulld drunner schmuggele, däh hodd nidd sällde säi Fäng griehd. Känner vunn däh Kerl hädd sisch gedroud Hand in Hand merrem Määdsche se gehn oore de Aame um säi Schuller se lähe. In Kuß gänn oore ääner griehe, das war schunn in Säldehääd, doo kunnd mer lang waade. Vor de Dunkelhääd mußd is die ganz Korona wiehere hämm gang, wäil das Vieh joo gefiehe-red weere mußd. Äämoo im Joohr war uff de Deerfer Keereb, doo war dann schunn nummedas Danzmussik, doo kunnd mer siehn wer midd wähm äbbes hadd, oore geere äbbes gehadd hädd...

Wänn die Alde gemeerigd honn, dass sisch äbbes Festes aangebahnd hadd, dann ware die noore dann ruhisch, wänn das in ehre Kroom gebaßd hodd, wänn nidd, dann honn die Kalljes gemach, ’vunn de Lieb allään kinnd mer nidd lähwe!’, honn-se dann gesaad, doo mißd aach bißje Sach dezu-kumme.

Wänn sisch jemand erkiend hodd unn hadd in Täschdelmäschdel midd ääner annere Faareb, dann war de Däiwel im Busch. Awer das war joo die Ousnaam, die määsde sinn in de Foor gang unn sinn bäi ehres gläische blieb.

Wänn allerdings in ungläisch Pährsche sisch nidd abbränge geloß hodd unn bäinanner blieb is, unn das noch gähn de Wille vunn de Alde, dann harre die Zwei es aarisch, aarisch schwer, sie honn in Lähwe lang spaare misse unn harre ofd iewer Naachd kää Brohd im Hous unnn sälde in oordelische Dach iewerm Kobb.

Es war weergelich nidd äänfach, wämmer as Mann und Fraa bäi unnerschiddlische Läid hodd misse diene. Unn ofd ware die zwei Junge oore aach dähne ehr Äldere so stur, daß se vunn de Häirad aan nimmeh hämmkumme dorfde. Owei, owei, das war in Lähwe, doo war ofd genuuch stadd Lieb geheerisch Fouer unnerm Dach.

Mannischmoo hodd sisch’s midd de Zäid aach wiere ingeränkd, besunnersch dann, wänn Änkel uff die Wält kumm sinn, dann honn die Alde noo gänn unn se honn wiehere middenanner harmeneerd. "Ää Hand wäschd die anner!" hodd’s dann gehääß. In däh Fäll harre die Junge noo ääner gewisse Zäid wiere Fuß gefaßd unn sinn dann aach ehnder zu Sach unn Ansiehn kumm.

Uff’m Dooref, doo war dis Gesinn, wänn’s viel war, dann ware-se guud gelied, awer se-saan harre die se lähwedaach näischd. Die mußde froh sinn, wänn-se in de Äffendlischkääd in Pladds im hinnerschde Äggelsche harre. Ofd genuuch mußde-se uffstehn, dass die Heereläid sisch säddse kunnde.

Gehäirad hodd dis Gesinn meerschdens unner sich. Es war in Säldehääd, wenn die emoo in-in greeßere Betrieb ingehäirad honn, unn gemäänerhand hodd das viel Zoores genn bäi däh Läid, unn se mälle harre die wo ingehäirad honn ehr ganz Lähwe näischd. Ofd genuuch honn die Alde dann de Betrieb gläisch ehre Änggel iewerschrief, wäil se däh oore die Heergelaafene nidd äsdemeerd honn. Wänn die Junge fläißisch unn sparsam waare, dann is-is mannichmoo aach guud gang...

Der Name des Verfassers ist mir nicht bekannt, stammt aber wohl vom Hunsrück.

 

Max und Moritz  - nach Wilhelm Busch in Efela Platt von Inge Dietzen, Ulmen

Jeeda öm Dorf hot ön jökannt,

Eene, dä sesch Böck jönannt.

Weateskleeda, Summerräck,

lange Boxe, spötze Fräck,

Wästa möt böqueme Tasche,

worme Mändel un Gamasche,

alejore die Kleedasaache,

woßt dä Schneijda Böck zu maache.

Udda joof öt jäd zö flecke,

oofzöschneide, onzöstecke,

udda woa ön Boxeknopp,

loos odda oofjöroppt –

bi und boo und bat öt seij,

hönne, fia und loo und leij –

alles määscht dä Meesda Böck,

dat öos joo seijne Läwwenszwäck.

Dorimm wöl och jedamann,

dä su jea zom Freinde honn.

Nämlesch fia däs Meesdas Hous,

floos ö Wassa möt Jöbrous.

Iwwa dat Wassa feat ön Steech,

un dodriewwa jeed ön Wääch.

Max u Moritz ob däm Wääch,

säjen heemlesch möt da Sääch,

Ritzeratze! Möt Jöscheck,

ön di Breck ön Leck.

Bi nou di Orböt woa vorbeij,

hiat ma of eemol ö Jöschreij:

„Komm öruss dou Jeeßeböck,

Schneida, Schneida, meck, meck meck“.

Alles kunnt dä Böck ertroo,

oone nua eh Woad zö soo.

Hottesch springt ön möt da Elle,

iwwa seijnes Houses Schwelle,

wijl at wea, o Schreck, o Schreck,

hiat ma’t schreie „Meck, meck, meck“

Un at ös ön ab da Breck,,

knacks, die Breck brescht ön zwei Steck.

Un wea hiat ma „Meck, meck, meck!“

Plumps,du ös dä Schneida weg

Jörood bi dat sech zoojödroon,

Kitt ö Jänsepäärchje on.

Un dä Böck  ön Duudeshast,

häält on ihre Been sesch fast.

Zwoo Jänse ön da Hand,

fluddat ön ob dreijes Land.

Bi du dä Böck von dea Jöschicht,

och noch Maarepeijn hot krisch,

Hei ös die Frau Böck zö preijse,

weil möt dem heeße Biijeleijse,

iwa dä kaale Bouch jöfoa,

un die Peijn, die woa faloa.

Baal öm Doorf eroof, eropp,

heeßt öt „Dä Böck ös och wea ob“.

 

„Kappes un Erwes“, das berühmte Hunsrücker Festtagsessen.

In Verse geschmiedet von Manfred Millen, Altstrimmig

Ich well uch ä Gericht wäil nenne,

ä Rezept vom Stremmija Land.

Dä än un anner werlet kenne:

Kappes un Erwes, kotz genannt.

Et stät of känem Heere-Desch-

do passt et och net hie,

un och en der Dräistere-Kech,

do kocht ma su wat nie.

Richtfot esset, änfach, schlicht,

doch voller Poesie –

voll Saft und Kraft, bieh ä Gedicht,

un et schmackt no mieh.

Et schmackt no Gade, Blome, Wies,

no Sunn un Äppelbääm,

bie a Steck vom Paradies,

no Stremmich un dahäm.

Dat Rezept genn ich ger kunnt:

Also, Läit, ma hellt,

gelle Erwes, knackisch rund,

om beste ungeschellt.

Mä wäächt die Erwes owens eh,

kocht se om annere Dach

Gemächlich, langsam en der Breh,

käit Salz, krot bieh mat mach.

Un säin die Erwes wääch un gar,

da wert dä Erwesbräi,

dorch ä Kechesiff geschlah,

bäi us do sät ma „Säi“.

Un da kimmt Bodda en die Pann,

un schäimt se goldbroun off,

kippt ma die Boddasoß alsdann,

of die Erwes droff.

Un wäil dä Kappes, fresch un nass,

ous der stäne „Stann“,

su nennt sich dat Kappesfaß,

häi bäi us em Lann.

Käit oofgewäsch, en Zwiwwel un

ä Lorbeeerblet noch wäil –

und da gekocht, vläicht en knapp Stunn,

langsam ohne Äil.

Donoh en Läffel Schmalz erhetzt,

och Speck es net verkiert,

un nochmol kräfdisch dorchgeschwetzt,

bieh sich dat gehiert.

Un äwäil dä Gierdel off –

Odächdisch hiegehuckt –

un dä Kappes met der Erwes droff –

gespeßt, gekout, geschluckt.

Un sugläich erfellt dich häi,

Gleckselichkät un Frille,

als dät ä Engelche dobai,

dir om Bouchnowwel spillle.

 

Dä Musselaner (von Alfons Krisam unn en Poldischdorwer Platt von Manfred Pies)

Dä Musselaner öss on seynem eyßere schwerlich se erkenne,

jedenfalls net su, be man en Bayer on Tracht, Klaarer orer Sproch erkennt.

Dä typische Musselaner gerret net. Ä kann als Wikinger fier Dir stieh,

och als Süditaliener orer Fransus, als Grieche orrer als waschechte Ire.

Orer goar als aner, dä met alle äwe erwähnte Europäer iwer lange Generatiune

hinweg verwandt öss.

Deshalb rächt sich kei schwarzhooriges Elterepoar off, wenn en da Könnerschees

plötzlich blonne Nachwuchs leyt. Dat öss on da Mussel normal.

Schun die Offzählung von denne Verwandte lääst of en bewächt Geschichte schleeße,

die kaneswäs eecht mett demm net immer ogenehme Besuch anes gewissen

Julius Caesar im Johr 589 vir Christus ofängt.

Die ursprüngliche Ahne von de Musselaner seyn weißblond, blauäugige Kelte, die,

dat mos ma zugä, seynerzeit Angst und Schrecke en Europa unn en Vorrer-Asien

verbreit ho, die Römer zerstierte, Griechenland unn die Türkei iwwerflutet ho, unn sogoa

noch unner de Ägypter fier Unroh gesorcht ho.

Ber Aue hott se gucke, dem begännen echte Kelte och hout noch en da Eifel on da

Mussel unn em Hunsreck.

Dä grießere Deil von de Musselaner öss freilich, be gesoat, e Mixtum ous alle europäische

Velker. Bat möt en Grund dafier öss, dat dä Musselaner och jere willkomme

heißt, da sich hey niererlääst.

Annechda als en annere Gäjende gett hey dä Ennwannerer sofort integreat,

net eecht die drett unn vert Generatiun get Musselaner.

Jo, et lässt sich ohne Iwwertreywung soa: Musselaner get ma durch Geburt,

awwer och durch Bekenntnis.

Dä typische Ousspruch des Musselaners:

Jetzt trenke mer eecht mal e Fläschje Weyn, da kine ma iwer alles schwätze.

 

Un wat sich liebt, dat neckt sich

Et woa wochelang rischdisch kalt un die Mussel woa komplett zugefroa.

Do koom äänes Dachs en Hunsrecker met ner gruußer Fohr Mest dä Zeller Bersch erunner.

On de eeschte Häuser von Zell frächt en Einheimische:  Wat mächst Doo Hunsrecker bäi der Kält met ner Fohr Mest.

Ei, sät dä Hunsrecker:  Dä Mest streijen eesch wäile of die zogefroere Mussel. Unn häit

Mettach kimmt en Äfeler unn käift dat Grundsteck.

 

Die lang Tann

En Fohrmann fehrt häi durch dä Ort, met na langer, schwerer Tann.

Kimmt im die Eck net grood erimm unn klatscht off dat Gespann.

Do hot dobee och zugekuckt en Gruußschness oos Berlin.

Sät spöttisch zo dem Fohrmann met iwwerläjener Mien.

Herrje, wat sind die Leut so dumm, schneid von der Tann ein Stückchen ab,

dann kommst du auch herum.

Do sät dä Fohrmann, leewe Häär, dat dorf ich net, ihr meest bedenke eewe,

dat soll en Mundharmonika fir en Berliner geewe

Und unter www.mir-schwaetze-platt.de findet man eine große Auswahl interessanter und unterhaltsamer Mundart-Geschichten.